Book Sale

BOOK SALE

laking National at laking Book Sale

kayraming librong dito'y nabili

sa aklat ay di ako mapigil

lalo't diyan ako nawiwili

ngunit may ulat na magsasara

ang Book Sale na aking kinalakhan

sa MegaMall, pwesto'y nalipat na

sa Letre'y tinanggal nang tuluyan

sa Farmers at Fiesta Carnival

ang Book Sale pa nila'y nakatayo

sana patuloy sila't magtagal 

sila'y umiral pa't di maglaho

sa pagbabasa ako nag-ugat

kaya salamat sa mga libro

lalo sa Book Sale, mura ang aklat

binili't binabasa-basa ko

- gregoriovbituinjr.

11.20.2024

* dalawang unang litrato mula sa mga balita sa fb

* ikatlong litrato ay kuha ng makatang gala sa isang Book Sale branch

Paalam, Aegis Mercy Sunot

PAALAM, AEGIS MERCY SUNOT

taginting ng boses mo'y nanunuot

sa puso't diwa'y di nakababagot

tinig mong kapanatagan ang dulot

subalit wala ka na, Mercy Sunot

kami'y taospusong nakikiramay 

sa pamilya mo, O, idolong tunay

sa Aegis, taospusong pagpupugay

sa mga narating ninyo't tagumpay

mula nang mapakinggan ko ang Aegis

hinanap ko na ang awit n'yo 't boses

ginhawa sa puso'y nadamang labis

bagamat nawala na ang vocalist 

subalit mananatili ang tinig

sa aming henerasyon nagpakilig

Mercy, patuloy kaming makikinig

sa inyong awit at kaygandang himig

- gregoriovbituinjr.

11.20.2024

* litrato mula sa isang fb reel

Hustisya sa biktimang taga-UP

HUSTISYA SA BIKTIMANG TAGA-UP

kahindik-hindik ang nangyari

sa isang staff mula UP

na dahil sa bugbog at palo

buhay ng biktima'y naglaho

nobyo ang pangunahing suspek

biktima'y nagtamo: traumatic 

blunt injuries sa dibdib, leeg

balitang nakapanginginig

nasabing magkatipang iyon 

magkasama raw sa La Union

bago pa umakyat ng Benguet

subalit nangyari'y kaylupit 

ang sigaw natin ay hustisya

hustisya'y kamtin ng biktima

katarungan sa binibini

hustisya sana'y hindi bingi

- gregoriovbituinjr.

11.15.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante Tonite, Nobyembre 15, 2024, pahina 1 at 2

Salà ng ina

SALÀ NG INA

ano kayang klase siyang ina?

na binugaw ang apat na anak

na edad dalawa, apat, anim

at panganay na labingdalawa

paglabag na iyon sa OSAEC

o batas na Online Sexual Abuse

and Exploitation of Children, bakit

niya nagawa'y salang kaylupit 

sadyang kawawa ang mga bata 

sa nakagugulat na balita 

sa hirap ng buhay, ang nagawa

ng ina'y krimen, kaytinding salà

paano pag anak na'y lumaki?

sila kaya sa ina'y kakampi?

ang ina ba nila'y masisisi?

o salang ito'y isasantabi

- gregoriovbituinjr.

11.10.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, 11.10.2024, p.2

18,756 ang inabusong bata noong 2023

18,756 ANG INABUSONG BATA NOONG 2023

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa Philippine Star na may petsang Nobyembre 2, 2024, may dalawang sulatin hinggil sa karapatan ng mga bata. Ang una, na nasa pahina 4, ay pinamagatang "18,756 children's rights violations recorded in 2023" at ang Editoryal na nasa pahina 8 ay may pamagat namang "Protecting Children".

Narito ang apat na unang talata ng balita, na malaya nating isinalin sa wikang Filipino:

"Over 18,000 reports of child violations have been documented in the country for 2023, a majority of which were cases of rape and acts of lasciviousness, the Council for the Welfare of Children (CWC) said yesterday.

Based on the records of the Philippine National Police-Women and Children Protection Center, a total of 18,756 reports of child violation were logged for the year 2023. Of this number, 17,304 were “rape and acts of lasciviousness.”

“Since 2016, these are the top violations committed against children,” CWC executive director Angelo Tapales said.

According to him, this month’s 32nd celebration of the National Children’s Month (NCM) is focused on advocating an end to all forms of violence against children."

(Mahigit 18,000 ulat ng mga paglabag sa bata ang naidokumento sa bansa nitong 2023, karamihan dito'y pawang kaso ng panggagahasa at gawaing mahahalay, ayon sa Council for the Welfare of Children (CWC) kahapon.

Batay sa talaan ng Philippine National Police-Women and Children Protection Center, nakapagtala ng kabuuang 18,756 na ulat ng paglabag sa karapatan ng bata sa taong 2023. Sa bilang na ito, 17,304 ang “panggagahasa at gawaing mahahalay.”

"Mula 2016, ito ang mga nangungunang paglabag na ginawa laban sa mga bata," sabi ni CWC executive director Angelo Tapales.

Ayon sa kanya, ang ika-32 na selebrasyon ng National Children’s Month (NCM) ngayong buwan ay nakatuon sa pagsusulong ng pagwawakas sa lahat ng uri ng karahasan laban sa mga bata.)

Basahin naman natin ang unang apat na talata sa Editoryal, na malaya rin nating isinalin sa wikang Filipino.

"Aside from being the month for remembering the dead, November is also marked as National Children’s Month. Sadly, the situation for millions of Filipino children is grim.

The Department of Social Welfare and Development reported that at least 18,756 cases of child rights violations, many involving physical and sexual violence, were recorded nationwide in 2023. These were only the cases that were reported. Child welfare advocates say that many cases of domestic violence and sexual exploitation of children go unreported because the perpetrators are the victims’ parents or guardians themselves.

A 2020 study conducted by the United Nations Children’s Fund reported that the Philippines “has emerged as the center of child sex abuse materials production in the world, with 80 percent of Filipino children vulnerable to online sexual abuse, some facilitated even by their own parents.” Child welfare advocates say the COVID lockdowns worsened the problem, with children confined at home with their abusers.

The victims are typically too young to resist or understand that they are being abused. Among children who are old enough to understand, there are also those who genuinely believe they are helping their families survive, even if their parents are the ones subjecting the children to online sexual abuse and exploitation."

(Bukod sa buwan ng paggunita sa mga namatay, tinukoy din ang ang Nobyembre bilang National Children’s Month o Pambansang Buwan ng mga Bata. Nakalulungkot, mapanglaw ang kalagayan ng milyun-milyong batang Pilipino.

Iniulat ng Department of Social Welfare and Development na hindi bababa sa 18,756 ang kaso ng paglabag sa karapatan ng mga bata, na karamihan ay may kinalaman sa pisikal at sekswal na karahasan, ang naitala sa buong bansa noong 2023. Ito lang yaong kasong naiulat. Sinasabi ng mga tagapagtaguyod ng kapakanan ng bata na maraming kaso ng karahasan sa tahanan at sekswal na pagsasamantala sa mga bata ang hindi naiuulat dahil ang mga may sala mismo'y mga magulang o nag-aalaga mismo sa mga biktima.

Sa isang pag-aaral noong 2020 na isinagawa ng United Nations Children's Fund, naiulat na ang Pilipinas ay “lumitaw bilang sentro ng produksyon ng mga materyal ng sekswal na pang-aabuso sa mga bata sa mundo, kung saan 80 porsiyento ng mga batang Pilipino ang bulnerable sa onlayn na pang-aabusong sekswal, ang ilan ay ginawa mismo ng kanilang sariling magulang.” Sinabi ng mga child welfare advocate na pinalala ng COVID lockdown ang problema, kasama ang mga bata na nakakulong sa bahay kasama ang mga nang-aabuso sa kanila.

Kadalasang napakabata pa ng mga biktima upang labanan o maunawaan nilang sila'y inaabuso. Sa mga batang nasa hustong gulang na upang makaunawa, mayroon ding mga tunay na naniniwalang tinutulungan nilang mabuhay  ang kanilang pamilya, kahit na ginagamit ng kanilang mga magulang ang mga bata sa onlayn na sekswal na pang-aabuso at pagsasamantala.)

Nakababahala ang dalawang akdang itong lumabas sa Philippine Star, na sana'y matugunan ng mga kinauukulan, at maging ng mga mamamayan. Paano nga ba mababawasan ang ganyang pagsasamantala sa mga bata? Paano maiiwasang mismong mga magulang pa o mga nag-aalaga pa sa mga bata ang magsamantala sa kanila?

Mayroon tayong pandaigdigang kasunduan upang maprotektahan ang mga bata, tulad ng Convention on the Rights of the Child. Nakalagay nga sa isang talata sa Preambulo nito:

Isinasaisip na, gaya ng ipinahiwatig sa Deklarasyon ng mga Karapatan ng Bata, "ang bata, dahil sa kanyang pisikal at mental na kawalan ng gulang, ay nangangailangan ng mga espesyal na pananggalang at pangangalaga, kabilang ang naaangkop na legal na proteksyon, bago at pagkatapos ng kapanganakan",

Isinasaisip na, tulad ng ipinahiwatig sa Deklarasyon ng mga Karapatan ng Bata, "ang bata, dahil sa kanyang pisikal at mental na imatyuridad, ay nangangailangan ng mga espesyal na pananggalang at pangangalaga, kabilang ang naaangkop na legal na proteksyon, bago at pagkatapos ng kapanganakan",

Naiisip kong buong isalin sa wikang Filipino, kung sakaling wala pa, ang Convention on the Rights of the Child sa wikang Filipino, sa wikang madaling maunawa ng masa, ng mga guro at mga magulang, bilang munti kong ambag upang mabawasan o matigil na ang pang-aabuso sa mga bata. Sa ngayon, ang aking pananaw sa mga nabasa kong ulat at editoryal ay idinaan ko sa tula.

WAKASAN ANG PANG-AABUSO SA MGA BATA

ulat na'y higit labingwalong libong bata

ang inabuso noong nakaraang taon

ulat itong tunay na nakababahala

na dapat talagang pagtuunan ng nasyon

National Children's Month ang buwan ng Nobyembre

kaya nasabing isyu'y napag-uusapan

kinauukulan ba'y anong masasabi

upang gawang pang-aabuso'y mabawasan

kahit man lang sa tula'y aking maihatid

ang pag-aalala sa ganyang mga kaso

kahit man sa pagtula'y aking mapabatid

na mga bata'y di dapat inaabuso

naiisip kong maging ganap na tungkulin

bilang aktibista't makata'y maging misyon

Convention on the Rights of the Child ay isalin

sa wikang Filipino, ito'y nilalayon

malathala bilang pamplet o isaaklat

at maipamahagi sa maraming tao

nawa, masang Pilipino ito'y mabuklat

upang mapakilos sila hinggil sa isyu

11.03.2024

Nasa bubong pa ang mga binagyo

NASA BUBONG PA ANG MGA BINAGYO

ang mga binagyo'y walang makain at mainom

mga nasalanta hanggang ngayon ay nasa bubong

sa panayam sa isang taga-San Roque, Poblacion

mga residente'y wala pang natanggap na tulong

anang ulat, abot-leeg pa umano ang baha

sa maraming barangay na dinaanan ng sigwa

kaya ang nasabing lugar ay hindi pa masadya

danas nila'y gutom, uhaw, sakit, balisa, luha

halina't basahin at dinggin ang ulat na ito

at sa abot ng kaya'y tulungan ang mga tao

isang pangyayaring walang sinuman ang may gusto

isang kaganapang dapat magtulong-tulong tayo

walumpu't isa umano ang namatay kay 'Kristine'

maraming sugatan, mga nawawala'y hanapin

mga nakaligtas ay gutom at walang makain

tayo'y magkapitbisig at sila'y tulungan natin

- gregoriovbituinjr.

10.27.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 27, 2024, pahina 2

Nabaon sa lupa ang isang nayon sa Batangas

NABAON SA LUPA ANG ISANG NAYON SA BATANGAS

anong tindi ng ulat sa Philippine Star

"Landslide buries village in Batangas: 14 dead"

lumubog na ang isang nayon sa Talisay,

Batangas, labing-apat katao'y namatay

sa Purok B ng Barangay Sampaloc dito

nang manalasa si Kristine, kaytinding bagyo

ang mga nakaligtas ay tulungan natin

sa munti mang paraan, tubig at pagkain

may nawawala pa raw na anim katao

kasama ang isang babae't anak nito

ang marahil ay natabunan din ng lupa

pag nahanap, labing-anim na ang nawala

sa bayan ng Laurel, may walong patay naman

natamaan din ang Lemery't Calatagan

na pagitan nito'y ang bayan ng Balayan

naroon ang aking ina't kamag-anakan

nawa'y mabatid ang nangyayari sa klima

o climate change, na panahong paiba-iba

tulungan din natin ang mga nasalanta

ating ibigay ang kailangang suporta

- gregoriovbituinjr.

10.26.2024

* ulat mula sa pahayagang Philippine Star, Oktubre 26, 2024, pahina 1 at 3

AI chatbox, dahilan ng suicide? (Pangsiyam sa balitang nagpatiwakal)

AI CHATBOX, DAHILAN NG SUICICE?

(PANGSIYAM SA BALITANG NAGPATIWAKAL)

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ikasiyam na balitang nabasa ko hinggil sa pagpapatiwakal mula Setyembre 20 hanggang ngayong Oktubre 25, 2024. Bagamat sinasabi sa isang balita sa Inquirer na ang pagpapatiwakal ng isang 14-1nyos na kabataan ay naganap noon pang Pebrero. Subalit kakaiba ito. 

Isang robot ang nambuyo sa isang batang 14-anyos upang magpakamatay ang bata. Ayaw nang mabuhay ang bata sa tunay na mundo.

Kaya isinakdal ng nanay ng nagpatiwakal na bata ang AI chatbox company dahil ito ang dahilan ng pagpapakamatay ng bata. Ang pamagat nga ng balita ay "Mother sues AI chatbot company over son's suicide", Inquirer, Octunre 25, 2024, pahina B6.

Narito ang isang talata subalit mahabang balita:

A Florida mother has sued artificial intelligence chatbot startup Character.AI accusing it of causing her 14-year-old son's suicide in February, saying he became addicted to the company's service and deeply attached to a chatbot it created. In a lawsuit filed Tuesday in Orlando, Florida federal court, Megan Garcia said Character.AI targeted her son, Sewell Setzer, with "anthropomorphic, hypersexualized, and frighteningly realistic experiences". She said the company programmed its chatbot to "misrepresent itself as a real person, a licensed psychotherapist, and an adult lover, ultimately resulting in Sewell's desire to no longer live outside" of the world created by the service. The lawsuit also said he expressed thoughts of suicide to the chatbot, which the chatbot repeatedly brought up again. "We are heartbroken by the tragic loss of one of our users and want to express our deepest condolences to the family," Character.AI said in a statement. It said it had introduced new safety features including pop-ups directing users to the National Suicide Prevention Lifeline if they express thoughts of self-harm, and would make changes to "reduce the likelihood of encountering sensitive or suggestive content" for users under 18. - REUTERS.

Ito naman ang malayang salin sa Filipino ng nasabing balita upang mas magagap ng ating mga kababayan ang ulat:

Idinemanda ng isang nanay sa Florida ang artificial intelligence chatbot startup na Character.AI na inaakusahan itong naging sanhi ng pagpapakamatay ng kanyang 14 na taong gulang na anak noong Pebrero, na nagsasabing naging gumon ang anak sa serbisyo ng kumpanya at malalim na inugnay ng anak ang sarili nito sa isang chatbot na nilikha ng nasabing kumpanya. Sa isang kasong isinampa noong Martes (Oktubre 22) sa Orlando, Florida federal court, sinabi ni Megan Garcia na pinuntirya ng Character.AI ang kanyang anak, si Sewell Setzer, ng "anthropomorphic, hypersexualized, at nakakatakot na makatotohanang mga karanasan". Sinabi niyang pinrograma ng kumpanya ang chatbot nito upang "mHindi tunay na katawanin ang sarili bilang isang tunay na tao, isang lisensyadong psychotherapist, at isang adultong mangingibig, na sa huli'y nagbunga upang hindi na naisin ni Sewell na mabuhay sa labas (o sa  totoong mundo)" kundi sa mundong nilikha ng nasabing kumpanya. Sinabi rin sa pagsasakdal na ipinahayag ng bata ang saloobing magpakamatay sa chatbot, na inuulit-ulit muli ng chatbot. "Nalulungkot kami sa trahedyang pagkawala ng isa sa aming gumagamit at nais naming ipahayag ang aming pinakamalalim na pakikiramay sa pamilya," sabi ni Character.AI sa isang pahayag. Sinabi nitong nag-introdyus ito ng bagong feature na pangkaligtasan kabilang ang mga pop-up na nagdidirekta sa mga gumagamit sa National Suicide Prevention Lifeline kung nagpapahayag sila ng mga saloobing saktan ang sarili, at gagawa sila ng mga pagbabago upang "bawasan ang posibilidad na makatagpo ng sensitibo o nagpapahiwatig na nilalaman" para sa mga gumagamit na wala pang 18 taong gulang. - REUTERS.

PAGNINILAY

Bakit nangyayari ang gayong pagpapatiwakal? Naiibang kasong ayaw nang mabuhay sa tunay na daigdig? Ang nanay ba niya, o pamilya ng bata'y hindi siya mahal? Kaya ibang daigdig ang kinawilihan?

Naiibang kaso, kaya isa rin ito sa dapat pagtuunan ng pansin kung paano maiiwasan ang pagpapakamatay.

Sa talaan sa loob ng 36 na araw ay ikasiyam ito sa aking nabasa hinggil sa mga nagpatiwakal. Tingnan natin ang ibang ulat:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2

at (9) Mother sues AI chatbox company over son's suicide, mula sa Inquirer, Oktubre 25, 2024, sa pamamagitan ng ulat ng Reuters

Isa itong kakaibang kaso, kaya dapat aralin din ng mga kinauukulan ang ganito upang hindi na ito maulit. Bagamat nangyari iyon sa Florida sa Amerika, hindi mapapasubaliang maaaring mangyari ito sa ating bansa. Bagamat mayroon na tayong Mental Health Law o Republic Act 11036, at may nakasalang ding panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669, ay maidagdag ang pagtugon hinggil sa nasabing kaso ng batang nagpakamatay dulot ng AI.

NAGPAKAMATAY DULOT NG AI.CHATBOX

ang AI.Chatbox ba ang nambuyong magpatiwakal

sa isang labing-apat na anyos na kabataan?

balitang pagpakamatay niya'y nakagigimbal

tila nambuyo'y robot? bakit nangyari ang ganyan?

kinasuhan na ng nanay ang nasabing kumpanya

nang magumon dito ang nagpakamatay na bata

AI, bata'y inuto? sige, magpakamatay ka!

nangyari ang di inaasahan, siya'y nawala

sa AI chatbox nga'y nagumon na ang batang ito

nawiling mabuhay sa loob ng Character.AI

ayaw nang mabuhay ng bata sa totoong mundo

nabuyo (?) ng AI kaya bata'y nagpakamatay

kaybata pa niya upang mangyari ang ganoon

anong dapat gawin upang di na maulit iyon?

10.25.2024

Ikawalong nagpatiwakal sa loob ng 35 araw

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napakaraming paksa ang dapat itula, subalit hindi ako mapakali sa isang paksang laging lumilitaw ngayon sa balita, lalo na sa pahayagang Bulgar - ang isyu ng mga nagpakamatay.

Isa sa dapat pagtuunan ng pansin ng mga kinauukulan, o ng pamahalaan, ay ang dami ng mga nagpapatiwakal. At nasubaybayan ko sa balita ang ganito, lalo na sa pahayagang Bulgar. Mula Setyembre 20 hanggang Oktubre 24 ay walo na ang nagpakamatay. Labing-isang araw ng Setyembre, kasama sa bilang ang a-20, o 30-20+1 = 11 araw, at 24 araw ng Oktubre, 11+24=35. Halos isa tuwing apat na araw ang nagpapatiwakal.

Paano nga ba iiwasang magpasyang magpatiwakal ang isang tao? Kung siya ay biktima, siya rin ang suspek dahil siya ang nagdesisyon. Maliban kung may foul play. Tingnan natin ang talaan ng mga nagpakamatay, ayon sa ulat ng Bulgar.

Isa-isahin natin ang mga pamagat ng walong balita:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

(8) PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 24, 2024, p.2

Sa ikawalong ulat, na siyang pinakahuling balita, ay ngayong Oktubre 24, 2024. Iniulat ng pahayagang Bulgar: "PWD, Tumalon sa Pasig River, Dedo". Ating basahin ang ulat:

PATAY na nang lumutang ang isang Person With Disability (PWD) na tumalon sa Pasig River dahil hindi na umano kinaya ang karamdaman.

Positibong kinilala ng kanyang pamangkin na si Jeffrey Reyes, 21, ang biktimang si Adrian, 49, PWD, ng Makati City.

Alas-10 ng umaga, isang concerned citizen ang nakakita sa bangkay na palutang-lutang kaya agad niyang ipinagbigay-alam sa Philippine Coast Guard (PCG) na siyang tumawag sa Manila Police District - homicide section.

Nang maiahon, nabatid na walang saplot pang-ibaba subalit nakuha sa kanyang damit pang-itaas ang isang leather wallet na naglalaman ng mga identification card at dito nakita ang pangalan ni Reyes na nakasulat sa kanyang emergency contact.

Sa impormasyong nakuha ni PMSg. Roderick Magpale, na-stroke ang biktima at patay na ang kalahating katawan nito, bukod pa sa epileptic ito.

Huling nakitang buhay ang biktima, alas-4 ng hapon at bago pumunta sa kanyang doktor para sa regular check-up ay nagpaalam kay Reyes na pupunta muna sa kanyang kaibigan pero 'di na bumalik.

Ilang beses na umanong nagtangka ang biktima na wakasan ang kanyang buhay dahil sa kalagayan.

(Ulat ni Mylene Alfonso)

ILANG PAGNINILAY

Ang ibang kaso ng pagpapakamatay na nabanggit sa itaas ay hinggil sa problema sa pamilya, subalit ang isang ito'y dahil di na nakayanan ang karamdaman, ayon sa ulat.

Pang-apat siya sa mga tumalon mula sa mataas na bahagi, tatlo ang nagbigti, at isa ang nagbaril sa ulo.

Wala pa akong nakakausap na sikolohista o psychologist kung paano ba mapipigilang magpakamatay ang isang tao. Maliban sa pagsasabatas ng Mental Health Law o Republic Act 11036, at yaong nakasalang na panukalang batas na Youth Suicide Prevention Act o Senate Bill No. 1669.

Nakababahala. Lagi akong bumibili ng pahayagang Bulgar, Abante, Pang-Masa at iba pang diyaryong tabloid, subalit sa mga balitang pagpapatiwakal ba'y anong solusyon ang ginagawa ng mga kinauukulan? Paano ito mapipigilan upang wala nang pagpapatiwakal?

Isa ba talaga itong isyung dapat pagtuunan ng pansin?

IKAWALONG NAGPATIWAKAL SA LOOB NG 35 ARAW

walong tao na ang nagpasyang tapusin na

ang sariling buhay, nakapag-aalala

anong paliwanag kung pakasusuriin

dinaramdam ay di na kaya ng damdamin

wala tayong balitang ito'y nilulutas

gayong may Mental Health Law na ganap nang batas

marahil nga'y di lang iyon nababalita

ngunit mayroon pala silang ginagawa

ngunit parang wala pag may nagpatiwakal

pangwalong gumawa'y sadyang nakagigimbal

di na napigilan ang nadaramang sakit

upang ibsan ay nagpatiwakal, ang lupit

mga sikolohista'y anong matutulong

upang magpatiwakal ay di maging tugon

sa mundo'y isang beses lang tayong mabuhay

mahalagang mapigil ang magpakamatay

10.24.2024

Team Asia, panalo sa Reyes Cup

TEAM ASIA, PANALO SA REYES CUP

Team Europe at Team Asia sa unang Reyes Cup

ay nagsubukan ng galing, sisinghap-singhap

ang Team Europe nang sila'y ilampasong ganap

ng Team Asia na sa kanila'y nagpahirap

pinangalan iyon kay Efren "Bata" Reyes

na sa bilyar ay magaling makipagtagis

ang "Magician" dahil sa tirang makikinis

na buong lamesa'y kaya niyang malinis

Team Europe at Team Asia ay naglabang sadya

nang unang Reyes Cup ay ginanap sa bansa

pinakita nila'y sadyang kahanga-hanga

na ang team work nila'y di basta magigiba

sa bumubuo ng Team Asia, pagpupugay!

na sa pagsargo't pagtumbok ay kayhuhusay

ang inyong panalo'y kasaysayan ngang tunay

ang hiyaw namin: mabuhay kayo! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

10.21.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, Pang-Masa at Bulgar, Oktubre 20, 2024

Pampito sa nagpatiwakal sa loob ng isang buwan

PAMPITO SA NAGPATIWAKAL SA LOOB NG ISANG BUWAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Wala pang isang buwan ay pampito na ito sa kaso ng pagpapatiwakal na nasubaybayan ng inyong lingkod sa pahayagang Bulgar, at ngayon ay headline sa pahayagang Pang-Masa, petsang Oktubre 19, 2024. Ayon sa headline: Kolehiyala, tumalon sa MRT footbridge, patay. Nasa pahayagang Bulgar din ang balitang ito na ang pamagat ay: Coed, tumalon sa MRT footbridge, utas.

Mula sa pagsubaybay ng inyong lingkod, pangatlo siya sa napaulat na tumalon mula sa mataas na bahagi, habang tatlo naman ang nagbigti at isa ang nagbaril sa ulo.

Isa-isahin natin ang mga pamagat ng pitong balita:

(1) 16-anyos na estudyante, tumalon mula sa 7th flr. ng Tenement, Dedbol, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(2) Tserman, nagbaril sa ulo sa Brgy. Hall, pahayagang Bulgar, Setyembre 20, 2024

(3) Bebot, tumalon sa tulay, patay, pahayagang Bulgar, Setyembre 26, 2024

(4) Kolehiyala, 'Di Naka-Graduate, Nagbigti, pahayagang Bulgar, Setyembre 27, 2024

(5) Tatay, Nagbigti, Dedo, pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024

(6) Napagalitan ng ina, 14-anyos, adik sa ML, nagbigti, patay, pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024

(7) Kolehiyala, Tumalon sa MRT footbridge, patay, headline sa pahayagang Pang-Masa, at nasa pahina 2 ng pahayagang Bulgar, Oktubre 19, 2024

Pag inaral ang pitong kasong ito, ito'y dahil di na nakayanan ang dala-dala nilang problema, na nauuwi sa pagpapatiwakal. Ang nagpasya'y damdamin at hindi na naisip ang kahalagahan ng isa nilang buhay.

Subalit paano nga ba maiiwasan ang ganitong pagpapatiwakal? Planado ba ito o padalos-dalos na desisyon dahil di na kaya ng kanilang kalooban ang mga ipinagdaramdam nila, at naiisip na lang ay matapos na ang lahat. Ayaw natin silang husgahan, subalit wala nga ba silang pagpapahalaga sa sariling buhay?

Anong maitutulong ng Mental Health Law o Republic Act 11036, at ng nakasalang na panukalang batas na Senate Bill No. 1669, o ang tinatawag na Youth Suicide Prevention Act, upang mapigilan ang ganitong mga pagpapatiwakal?

PAMPITO SA NAGPATIWAKAL SA LOOB NG ISANG BUWAN

bakit tumalon ang kolehiyala 

sa footbridge ng MRT sa Taft-Edsa

ayon sa ulat, posibleng problema

sa pamilya ang dahilan ng pasya

pampito siya sa nagpakamatay

sa loob ng wala pang isang buwan

na inulat sa pahayagang Bulgar

akong nagbabasa'y di mapalagay

umaga pa'y bibili na ng dyaryo

kaya ulat ay nasubaybayan ko

wala bang kakayanan ang gobyerno

gayong batas na iyang Mental Health Law

kung sinong biktima'y siya ring suspek

bakit magpatiwakal ang sumiksik

sa isipan, sa kanila bang hibik

ay walang nakinig, walang umimik

kailangan nila ng tagapayo

sa problema ngunit walang umako

sa mga dinaramdam ay nahapo

at sa kanila'y walang umaalo

nakalulungkot pag sa payo'y kapos

sa problema'y walang kakamping lubos

kaya nagpasyang buhay ay matapos

kaya buhay nila'y agad tinapos

10.19.2024

Walang plataporma

WALANG PLATAPORMA

walang plata, pulos porma lang pala

ang tatakbong Senador na artista

na batay sa panayam ni Gretchen Ho

sa isang artistang kumandidato

pag nanalo na, saka iisipin

ang plataporma niyang nais gawin

sa ngayon daw ang kanyang tututukan

paano muna manalo'y pokusan

madali na iyon, sikat na siya

tulad nina Robin at Bong Revilla

ngalang Wille Revillame nga ngayon

ay talagang sikat sa telebisyon

subalit siya kaya'y epektibo

sa Senado o isa lang payaso

anong tingin sa isyung manggagawa

o dahil walang plataporma'y wala

paano kaya pag nakadebate

ni Willie sa isyu si Ka Leody

ano kayang masasabi ni Ka Luke

at ng masang sa kanila'y tututok

pag sila'y wagi ni Philip Salvador

na kagaya niya'y isa ring aktor

ika doon sa ulat ni Gretchen Ho

tunay ngang mas showbiz na ang Senado

- gregoriovbituinjr.

10.18.2024

* batay sa ulat sa pahayagang Pang-Masa, Oktubre 16, 2024, p.5

Tatlong naulat na nagbigti sa loob ng 20 araw

TATLONG NAULAT NA NAGBIGTI SA LOOB NG 20 ARAW

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nadagdagan na naman ang nagpakamatay. Subalit ngayon, headline news na. Ibig sabihin, dapat pansinin na ito ng mga kinauukulan. 

Headline sa pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024: Pinagalitan ng ina, 14-ANYOS, ADIK SA ML, NAGBIGTI, PATAY.

Sa loob ng dalawampung araw mula Setyembre 27 hanggang Oktubre 16 ay may naiulat nang tatlong nagbigti sa pahayagang Bulgar. Sa loob ng wala pang isang buwan ay may anim nang nagpatiwakal. Dalawa ang tumalon sa mataas na gusali at tulay, isa ang nagbaril sa ulo, at tatlo naman ang nagbigti. Bale anim ang biktima (?) na siya ring suspek (?) sa pagpatay.

Bakit naiisip nilang magbigti? O talagang dinamdam nila ang sinasabi sa kanila? Ang nagpapasiya sa kanila ay hindi isip kundi damdaming nasaktan. Ito ngang huli ay 14-anyos na sa ulat ay hindi na natukoy kung lalaki ba o babae. 

Ito ang ulat:

Isang 14-anyos na estudyante ang nagpakamatay sa Mangaldan, Pangasinan makaraang mapagalitan umano ng magulang dahil sa pagkahumaling sa online game na Mobile Legends.

Natuklasan ang biktima ng kanyang ina na nakabigti sa loob ng kanilang banyo, alas-3 ng madaling araw.

Batay sa salaysay ng ina sa mga otoridad, madalas nitong mapagalitan ang anak dahil sa pagkahumaling sa ML dahil napapabayaan na umano nito ang pag-aaral.

Hindi na aniya nagagawa ng biktima ang kanyang assignments kaya madalas na mapagalitan at mapagsabihan.

Hindi naman inakala ng ina na mauuwi sa pagpapakamatay ng anak ang pagsawata sa pagiging adik nito sa online game.

(Ulat ni Mai Ancheta)

Basahin din natin ang dalawa pang ulat ng pagbigti: 

KOLEHIYALA, 'DI NAKA-GRADUATE, NAGBIGTI

mula rin sa Bulgar, Setyenbre 27, 2024, pahina 2

Isang kolehiyala ang nadiskubreng patay at nakabitin sa kanilang silid sa Brgy. Camohaguin, Gumaca, Quezon. Batay sa report, pasado alas-4 ng madaling araw nang bumulaga sa lola ang bangkay ng biktimang si alyas Rose, 23.

Agad na humingi ng tulong sa mga kinauukulan ang lola nito.

Posible umanong dinamdam ng biktima ang hindi niya pagkakasama sa pag-graduate sa kolehiyo, kung saan naging malulungkutin umano ito.

Wala namang nakitang foul play sa insidente.

(Ulat ni Levi Gonzales)

TATAY NAGBIGTI, DEDO

Nag-send sa anak ng selfie na may cord sa leeg

mula rin sa pahayagang Bulgar, Oktubre 7, 2024, p.2

Patay na nang madiskubre ang 44-anyos na technician makaraang magbigti nitong Sabado ng gabi sa loob ng kanyang kuwarto sa Punta Sta. Ana, Maynila.

... alas-10:30 ng gabi nang madiskubre ni 'Reiner' ang ginawang pagbibigti ng biktimang si 'Edmund'.

Ani 'Reiner', yayayain sana niyang mag-inuman ang biktima nang paglapit sa kuwarto nito ay may masamang amoy dahilan para sumilip sa butas sa dingding at dito nakita ang nakabiting biktima gamit ang electric cord.

Ayon sa 17-anyos na anak ng biktima, nakipag-chat umano sa kanya ang ama noong Oktubre 3 kung saan nagpadala ito ng kanyang larawan na may nakapulupot na electric cord sa leeg at nag-iwan ng mensahe na "Magiging masaya na kayo pag wala na ako."

Binalewala umano ng anak ang mensahe ng ama dahil pangkaraniwan na umano ang ginagawa nitong pagbabanta na siya ay magpapakamatay.

(Ulat ni Mylene Alfonso)

PAGNINILAY

Bakit nais nilang magpatiwakal? Ano ang pumasok sa kanilang utak upang gawin iyon? Aba'y iisa lang ang buhay ng tao subalit bakit hindi nila iyon pinahalagahan? Bakit nagpasya silang magpatiwakal?

Kung susuriin natin ang mga ulat, may ipinagdaramdam sila. Dito sa 14-anyos, ayon sa ina, napapagalitan lagi dahil sa paglalaro ng Mobile Legends. Subalit sapat na ba iyon upang siya'y magpakamatay? Labis bang nasaktan ang kanyang damdamin sa mga sinasabi ng ina?

Ang isa naman, 23-anyos na dalagita ang nagpakamatay, na ayon sa kanyang lola, ay marahil hindi nito matanggap na hindi siya naka-graduate. Bakit nagpasya siyang magpatiwakal, gayong maaari namang sa susunod na taon na siya grumadweyt? Nahihiya ba siya sa kanyang lolang nagpaaral sa kanya subalit hindi siya naka-graduate? O napagalitan din siya ng kanyang lola na kung hindi siya nagpabaya sa kanyang pag-aaral ay kasabay sana siya ng kanyang mga kaklase sa graduation?

Dalawang pagpapatiwakal na marahil ipinagdamdam nila ng labis. Kasama pa ang paninisi sa kanila, o nanunuot sa kaibuturan nila ang mga salita nang pinagagalitan sila?

Ang isa naman ay 44-anyos na tatay na nagbigti gamit ang electrical cord. Marahil nanliliit din siya sa sarili dahil sa hirap ng buhay ay hindi niya mabigyan ng magandang kinabukasan ang kanyang pamilya.

Subalit kakaiba ang isang ito, dahil nag-iwan pa sa anak ng mensaheng "Magiging masaya na kayo pag wala na ako." Marahil, kaya ganoon ay dahil hindi siya pinapansin ng kanyang pamilya o pinagagalitan din ng kanyang mga anak at asawa, kaya ipinagdaramdam niya iyon. Marahil ay napapagalitan din siya ng asawa at mga anak o sinisisi siya sa nangyayari sa kanila. Subalit wala iyon sa ulat.

PAG SINISI KA O PINAGALITAN

Talagang ipagdaramdam natin pag pinagalitan tayo ng nakatatanda sa atin, lalo na't matatalim ang mga slaitang nakasusugat sa ating kalooban. Subalit paano ba natin kinakaya ang kanilang matalisik na pananalita. Lalo na kung tayo'y sisisihin sa mga bahay na hindi natin nagawa, o naging pabaya tayo.

Sa ating Senado, mayroon palang naka-file na Senate Bill No. 1669, o ang tinatawag na Youth Suicide Prevention Act. Marahil, tulad ko, marami na ring naaalarma sa napakaraming kabataang nagpapakamatay.

Pag tiningnan natin ito sa pahina ng Senado sa internet, na nasa kawing na: https://legacy.senate.gov.ph/lis/bill_res.aspx?congress=19&q=SBN-1669 , ang nakasulat sa legislative status ay: Pending in the Committee (1/24/2023). 

Sa pambungad ng batas ay nakasaad doon: "Nearly one in five young Filipinos have considered ending their life, according to findings of a nationwide survey released by the University of the Philippines Population Institute. In 2021, studies showed that almost 1.5 million Filipino youth had suicidal attempt or tendencies. The suicidal rate amongst the youth is alarming in the Philippines considering that the percentage had already doubled from 2013 and 2021. This is a serious concern that needs the intervention of the State. (Halos isa sa limang kabataang Pilipino ang nag-iisip na wakasan ang kanilang buhay, ayon sa isang nationwide survey na inilabas ng University of the Philippines Population Institute. Noong 2021, ayon sa mga pag-aaral, halos 1.5 milyong kabataang Pilipino ang nagtangkang magpakamatay o may tendensyang gawin iyon. Ang rata ng pagpapakamatay sa mga kabataan ay nakakaalarma sa Pilipinas kung isasaalang-alang na ang porsyento ay dumoble na mula 2013 at 2021. Isa itong seryosong usaping nangangailangan ng interbensyon ng Estado.)

Nai-file ito ni Senador Mark Villar noong Enero 12, 2023, at makaraan ang labindalawang araw, ang istatus nito'y naka-pending. Mahigit isa't kalahating taon na palang pending ito, at mukhang hindi napapag-usapan kaya naka-pending.

Mayroon na rin tayong Mental Health Act o Republic Act 11036, na naging batas noong Pebrero 12, 2018. Paano ba makakatulong ang panukalang batas na SB 1669 at batas na RA 11036 upang hindi maisip ng mga kabataan na ang solusyon sa kanilang mga problema ay magpatiwakal?

Ayon sa World Health Organization (WHO), sa kawing na https://www.who.int/health-topics/suicide#tab=tab_1,  "More than 720 000 people die by suicide every year. For each suicide, there are an estimated 20 suicide attempts. (Mahigit 720 000 katao ang namatay dahil sa pagpapatiwakal bawat taon. Sa bawat pagpapatiwakal, tinatayang nasa 20 ang pagtatangka).

Sana'y mabigyang pansin ng mga kinauukulan ang nangyayaring ito, at mapag-usapan na rin ang naja-pending na batas hinggil sa Youth Suicide Prevention Act (Batas Upang Mapigilan ang Pagpapatiwakal ng Kabataan).

Gayunman, paano masasabihan ang mga kabataan na iwasang gawin ang magpatiwakal, kung hindi nila kinakaya ang mga ipinagdaramdam nila? Mababatid ba nila na may batas na ganyan?

TATLO ANG NAGBIGTI SA ANIM NA NAGPATIWAKAL

paano ba ang suicide prevention?

isasama ba sa edukasyon?

paano tayo makatutugon?

pag pagpapatiwakal ang tanong

paano pag nagdamdam ang bata?

o kaya'y dalaga o binata?

paano kaya mahahalata?

kung tao'y magpapatiwakal nga?

paano bang di nila maisip?

kamatayan ang makasasagip

na may solusyon pang nalilirip

sa dinaramdam na halukipkip

kaya bago mahuli ang lahat

payong kapatid ay isiwalat

mga kabataan pa'y mamulat

na buhay ay mahalagang sukat

10.17.2024

Kaibhan ng kapayapaan at katahimikan

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa isang krosword o palaisipang sinagutan ko, ang tanong sa 10 Pahalang: Kapayapaan. Naisip ko agad, Katahimikan kaya ang sagot? Sa akin kasi, magkaiba ang kapayapaan at katahimikan. Kaya sinagutan ko muna ang iba pa, pahalang at pababa, at nang matapos, ang lumabas ngang sagot ay: Katahimikan. Tila ba sa palaisipang iyon ay magsingkahulugan ang kapayapaan at katahimikan. Ang krosword na iyon ay nasa pahayagang Abante, may petsang Oktubre 16, 2024, at nasa pahina 10.

(Bago iyon, makikita sa 5 Pababa ang sagot na Ahusto, na baka akalain nating Ihusto. Ang ahusto ay mula sa salitang Kastilang ajuste na ang kahulugan ay pag-aayos, pag-aangkop o pagkakama. Mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 21.)

Sa usaping kaibhan ng kapayapaan at katahimikan, sa tingin ko'y para bang pilosopikal na ang kahulugan, na di tulad sa krosword na tingin marahil dito'y pangkaraniwan. Bakit ko naman nasabi?

Marahil, pag payapa ang isang lugar ay tahimik doon at walang pangamba ang mga tao. Subalit paano sa lugar na tahimik nga subalit ang mga tao roon ay balisa? Alerto maya't maya. Nagigising sa munting ingay ng daga o kaluskos ng butiki.

Halimbawa, sa isang lugar ng labanan, pag wala nang labanan o nagkaroon ng tigil-putukan, ramdam ng taumbayan doon ang katahimikan sa kanilang lugar. At tingin ng mga hindi tagaroon ay payapa na sa lugar na iyon. Wala na kasing naririnig na putok.

Subalit magkaiba ang kapayapaan sa katahimikan. Ang katahimikan, sa palagay ko, ay sa tainga, habang ang kapayapaan ay sa puso't diwa. Paano iyon?

Maaari kasing tahimik sa isang lugar, subalit hindi payapa dahil sa malupit na pinuno o diktador na namumuno sa lugar. Tahimik dahil wala kang naririnig na nagbabakbakan o naglalabanan, subalit hindi payapa dahil takot ang mga tao. Tahimik subalit ang kalooban ng tao'y hindi payapa. Walang kapanatagan. Tahimik subalit naghihimagsik ang kalooban.

Halimbawa, noong panahon ng batas-militar, tahimik ang lugar subalit nagrerebelde ang mga tao dahil ang karapatang pantao nila'y nasasagkaan.

Tahimik na kinukuha o dinudukot ang tao subalit ang kamag-anak nila'y hindi payapa. Laging balisa kung saan ba sila makikita. Mga iwinala. Mga desaparesidos.

Tahimik na nirarampa sa ilog ang mga tibak o mga nagtatanggol sa karapatang pantao. Subalit hindi payapa ang kalooban ng mga tao, dahil maaari silang maging biktima rin ng 'salvage' na kagagawan ng mga hindi kilalang rampador.

Tahimik na kumikilos ang mga tropa ng pamahalaan, gayundin ang mga rebelde. Walang ingay na nagpaplano at naghahanda. Magkakabulagaan lang pag nagkita o nagpang-abot. Subalit habang di pa nagkakasagupaan, ramdam ng taumbayan ang katahimikan ng gabi. Subalit ang puso't diwa ng bayan ay hindi matahimik, hangga't hindi pa sumisikat ang araw ng kalayaan. Nais nila'y kapayapaan ng puso't isipan at wala nang iniisip na pangamba sa kanilang buhay.

May katahimikan sa karimlan subalit walang kapayapaan sa kanilang kalooban. Sila'y laging balisa at marahil ay hindi batid ang katiyakan ng kaligtasan ng kanilang pamilya. Madalas, nakaririndi ang katahimikan.

Kaya ang kapayapaan at katahimikan ay sadyang magkaiba. Ang kapayapaan at kapanatagan ang magsingkahulugan dahil ang puso at isip ang payapa at panatag.

Ang mungkahi kong ipalit na tanong sa 10 Pahalang ay: Kawalan ng ingay o gulo.

KAIBHAN NG KAPAYAPAAN AT KATAHIMIKAN

tahimik ang lugar ngunit di payapa ang tao

subalit dapat walang pangamba ang mga ito

tahimik sila, di makapagsalitang totoo

may mga takot sa dibdib, di makalaban dito

paano ilalahad ang kanilang pagdurusa

pinatahimik na ang ibang myembro ng pamilya

tila pusong halimaw ang namuno sa kanila

anong lupit at sila'y di makatutol talaga

may katahimikan ngunit walang kapayapaan

sinagila ng takot ang puso ng taumbayan

ngunit di dapat laging ganito, dapat lumaban

lalaban sila tungo sa kanilang kalayaan

ayaw nila ng katahimikang nakabibingi

na sa diwa't puso nila'y sadyang nakaririndi

sa panahong iyon, mga nag-aklas ay kayrami

layunin nilang payapang bayan ang mamayani

10.17.2024

22 Gintong Medalya, nakamit ng Pinoy

22 GINTONG MEDALYA, NAKAMIT NG PINOY

sa Japan, nakalabing-anim na gintong medalya

at nakaanim na ginto naman sa South Korea

kahanga-hanga ang mga Pilipinong atleta

sa kanilang isports o larangang nilaro nila

nakibaka sa Japan sa isports na jiu-jitsu

at lumaban sa South Korea sa isports na sambo

parehong martial arts ang dalawang isports na ito

talagang dapat mautak at malakas ka rito

mula sa bansang Brazil ang jiu-jitsu na iyon

ito'y pambubuno at sa sahig ka itatapon

ang sambo naman ay mula sa dating Sobyet Unyon

pinaunlad na combat ng Soviet Red Army noon

gayunman, tangi naming masasabi'y pagpupugay

at sa ibang bansa, pinakita ninyo ang husay

sa bagong mapa ng isports, ating bansa'y nilagay

kaya sa inyong lahat, mabuhay kayo! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

10.16.2024

* Ulat 1: 16 na Gold Medals, Inani ng Jiu-Jitsu Jrs. sa Japan

* Ulat 2: Sambo Nat'l Team, naka-6 na Ginto sa South Korea

* ang dalawang ulat at litrato ay mula sa pahayagang Bulgar, Oktubre 16, 2024, p.12

11 bansa na pala ang kasapi ng ASEAN

11 BANSA NA PALA ANG KASAPI NG ASEAN

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Labing-isa na pala ang bansa sa Association of Southeast Asian Nations (ASEAN). Ang alam kasi ng karamihan, tulad ko, na napag-aralan pa noon sa eskwelahan, ay sampu ang bansa sa ASEAN. 

Narito ang sampung bansang unang kasapi ng ASEAN: Philippines, Malaysia, Indonesia, Thailand, Brunei, Singapore, Vietnam, Cambodia, Laos, at Burma (na Myanmar na ngayon).

Nabatid kong nadagdag ang East Timor nang makita ko ang litratong kapitkamay ng mga pinuno ng ASEAN sa pahayagang Philippine Star na may petsang Oktubre 10, 2024. Inaasahan ko'y sampu ang mga lider ng ASEAN subalit labing-isa ang nasa larawang nagkapitkamay. Binilang ko at natanong: Bakit kaya labing-isa?

Kaya binasa ko ang kapsyon sa ibaba ng nasabing larawan. Ito ang nakasulat: "Leaders of the Association of Southeast Asian Nations pose during the opening of the 44th Asean Summit in Vientiane yesterday. From left: "Myanmar Permanent Secretary of Foreign Affairs Aung Kyaw Moe, President Marcos, Singapore Prime Minister Lawrence Wong, Thailand Prime Minister Paetongtarn Shinawatra, Vietnam Prime Minister Pham Minh Chinh, Laos Prime Minister Sonexay Siphandone, Malaysia Prime Minister Anwar Ibrahim, Brunei Sultan Hassanal Bolkiah, Cambodia Prime Minister Hun Mamet, Indonesia Vice Prime Minister Ma'ruf Amin and East Timor Prime Minister Kay Rala Xanana Gusmao."

Natatandaan ko ang pangalang Xanana Gusmao dahil isa siya sa mga nagtungo sa ating bansa, at nakita ko sa UP Diliman, noong unang panahon, nang hindi pa lumalaya sa pananakop ng Indonesia ang East Timor o sa kanilang salita'y Timor Leste. Prime Minister na pala siya.

Ang nag-iisang babae sa larawan ay si Thailand Prime Minister Paetongtarn Shinawatra na 38 taong gulang pa lang. Aba'y siya rin ang pinakabata sa mga lider ng ASEAN. Isinilang siya noong Agosto 21, 1986, saktong tatlong taon ng pagkapaslang kay Ninoy sa tarmac, at bata siya ng dalawang taon sa aking maybahay.

Ngayon, sa mga quiz bee sa telebisyon, pag tinanong tayo kung ilan ang mga bansa sa ASEAN ay agad nating masasabing labing-isa at hindi sampu.

Subalit kailan nga ba naging kasapi ng ASEAN ang East Timor? Ayon sa pananaliksik, opisyal na nagpahayag at nagbigay ng aplikasyon ang East Timor upang maging kasapi ng ASEAN noong Marso 4, 2011. At noong Nobyembre 11, 2022, ang East Timor ay tinanggap na kasapi ng ASEAN "sa prinsipyo" o "in principle". Kung "in principle" ba'y di pa ganap na kasapi? Gayunman, nakita natin sa litrato ng mga pinunong nagkapitkamay, labing-isa na ang kasapi ng ASEAN.

LABING-ISANG BANSA SA ASEAN

labing-isang bansa na pala ang nasa ASEAN

ito'y nabatid ko lamang sa isang pahayagan

sa litrato, pinuno ng bansa'y nagkapitkamay

at doon ang East Timor na'y kasama nilang tunay

labing-isa na sila, ngayon ay atin nang batid

mga Asyano silang animo'y magkakapatid

nagkapitbisig upang rehiyon ay pumayapa

nagkakaisang magtutulungan ang mga bansa

nawa'y lalong maging matatag ang buong rehiyon

ASEAN Charter ang bumibigkis sa mga iyon

sabi: "To unite under One Vision, One Identity

and One Caring and Sharing Community" ang mensahe

sana'y kamtin ng ASEAN ang mga minimithi

mabuhay lahat ng labing-isa nitong kasapi

10.16.2024

Mga pinaghalawan:

Philippine Star, na may petsang Oktubre 10, 2024

https://www.aljazeera.com/news/2023/9/5/qa-east-timors-asean-membership-and-the-myanmar-conflict 

https://en.wikipedia.org/wiki/Accession_of_East_Timor_to_ASEAN 

https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2024/01/TRS1_24.pdf 

Komento ni Ivana hinggil sa pagtakbo sa halalan

KOMENTO NI IVANA HINGGIL SA PAGTAKBO SA HALALAN

actress Ivana Alawi ay nagsabing totoo:

"Di porke maraming followers, dapat nang tumakbo"

tama naman siya, paninindigan niya'y wasto

di porke followers, sila na'y boboto sa iyo

subalit pagkandidato'y pagbabakasakali

na dahil sa milyon ang followers, baka magwagi

kung manalo ang walang plataporma, tao'y lugi

lalo pa't di batid ang problema ng bayang sawi

paano liligawan ang mga botante nila?

pulos tiktok ba't dadaanin sa sayaw ang masa?

mayroon ba silang ilalahad na plataporma?

anong gagawin nila kung manalo't maupo na?

anong tugon sa presyo ng bilihing tumataas?

paano mapababa ang presyo ng kilong bigas?

ang kontraktwalisasyon ba'y kanilang mababaklas?

kung sakali, anong kanilang panukalang batas?

salamat, Ivana Alawi, sa iyong sinabi

upang makapili ng tama ang mga botante

upang ihalal nila'y ang tunay na magsisilbi

sa bayan, upang sa binoto nila'y di magsisi

- gregoriovbituinjr.

10.15.2024

* komentula sa ulat sa pahayagang Bulgar, Oktubre 11, 2024, pahina 6

Kailangan ba ng payaso sa Senado?

KAILANGAN BA NG PAYASO SA SENADO?

nakabibigla ang pasyang pagkandidato

upang mag-Senador ng isang komikero

inamin pang walang platapormang totoo

kundi nais niya'y magpasaya ng tao

nagpasyang tumakbo upang masa'y sumaya?

gagawin ba niya roon ay magpakwela?

o pondo ng bayan ay ibibigay niya

sa mga dukha upang makapagpasaya?

magpapatawa ba sa usaping pambayan?

na hanap ng masa'y totoong katugunan

sa problema ng bayan ba'y maaasahan?

bakit walang plataporma ang isang iyan?

kakandidato sa Senado dahil sikat

tulad nina Bad Boy at Buduts, ah, mag-ingat

paano pag nanalo, sila'y magkakalat?

walang plata, pulos porma lang, mabubundat?

baka naman siya'y sadyang pangtelebisyon

mas magandang maiwan na lang siya roon

ngunit sa Senado, anong gagawin doon?

lalo't walang plataporma ang isang iyon

- gregoriovbituinjr.

10.15.2024

* komentula hinggil sa ulat sa pahayagang Bulgar, Oktubre 11, 2024, pahina 1 at 8